Waarom een flitspaal gevaarlijk is #drogreden

In de sportruimte van de fysiotherapiepraktijk waar ik probeer weer de baas te worden over mijn linkerknie, vang ik een gesprekje op. Een cliënt praat met zijn behandelaar over een ernstige aanrijding op de provinciale weg die vlak achter het behandelcentrum loopt. De zoveelste, en het bleef helaas niet bij blikschade.

De mannen ageren tegen de mobiele flitspaal, die er inmiddels enkele weken staat. Daar ga je namelijk plotseling van op je remmen staan, met alle gevolgen van dien. Een prachtig voorbeeld van een drogreden, bedenk ik me, en ik besluit ter plekke er een blog aan te wijden. Weten hoe je een drogreden kunt ontmaskeren is een enorm behulpzame tool in deze tijden van nepnieuws, polarisatie en ongefundeerde meningen. 

Oorzaak en gevolg

In de vorige ‘drog-blog’ (Redactieprofs 2021) gebruikte ik daarvoor het argumentatiemodel van Toulmin: een prachtig model om te ontrafelen op welke aannames een standpunt is gebaseerd. Die tekst ging over de vraag of jongeren in tijden van IC-capaciteitstekort (vanwege corona) voorrang moesten krijgen. Het Toulmin-model wierp licht op de impliciete ideologische/ethische gedachte achter de standpunten. Voor het ontmaskeren van de drogreden over het gevaar van de flitspaal kies ik een andere benadering: de vraag naar oorzaak en gevolg.

Dit ‘schoolvoorbeeld’ ben je wellicht al eens tegengekomen: Op zomerdagen dat er veel ijs wordt verkocht, verdrinken er meer mensen dan gemiddeld’. Ik maakte er kennis mee tijdens mijn studie en heb het altijd onthouden, omdat het zo goed laat zien hoe gemakkelijk een denkfout kan ontstaan. Geen ijs meer verkopen, zou dat verdrinkingsdoden voorkomen?

Correlatie of causaliteit

Dat zal bijna niemand geloven. Toch legt dit voorbeeld een veelgemaakte denkfout bloot: correlatie (samenhang) wordt verward met causaliteit (oorzakelijkheid). Tijdens een hittegolf wordt er veel ijs verkocht (correlatie) en gaan er meer mensen zwemmen (correlatie). Hoe meer zwemmers, hoe meer kansen op verdrinking (causaliteit). 

Terug naar de provinciale weg en de fysio: er is zeker sprake van correlatie tussen flitspaal en ongelukken, maar de oorzaak van beide ligt uiteraard in het systematisch te hard rijden op deze weg.